سهمیه بندی شدن بنزین و روش های کاهش مصرف سوخت خودرو

کشور ایران با دارا بودن ذخایر انرژی قابل قبول، نهمین تولید کننده انرژی اولیه جهان به حساب می‌آید که این ذخایر به دلیل مصرف نامناسب، قیمت‌گذاری نادرست و عدم کنترل صحیح با کمترین بهره‌وری در حال استفاده است، به گونه‌ای که در میان ۱۴۰ کشور، جایگاه ۱۲۸ از لحاظ اقتصادی مصرف کردن انرژی از آن کشورمان است. شاید بتوان با اطمینان گفت سهمیه‌بندی شدن بنزین و متعاقب آن یافتن روش‌های کنترل و کاهش مصرف سوخت از جمله راهکارهایی هستند که با توجه به قیمت کنونی سوخت در ایران می‌توانند کارآمد باشند.

آسیب‌شناسی مصرف بالای بنزین در کشور نشان از دلایل مختلفی چون وجود خودروهای بی کیفیت، استفاده بیش از عمر مفید از ناوگان خودرویی، قیمت پائین بنزین و عدم توجه شهروندان به یارانه‌های اختصاص داده شده، عدم کنترل سوخت مصرفی توسط رانندگان و تمایل شهروندان به رانندگی تهاجمی است. در این مقاله روش‌هایی برای کنترل سوخت مصرفی از جمله بنزین و گازوئیل ارائه شده است که با به کارگیری آن‌ها، اگر طرح سهمیه‌بندی بنزین و سوخت اجرایی شود می‌توان امکان استفاده از بنزین آزاد را کاهش داد و اگر این طرح اجرا نشود نیز استفاده از روش‌های بیان شده هزینه‌های مربوط به ناوگان خودرویی را کاهش می‌دهد.

بنزین یکی از مصادیق انرژی در کشور است که مصرف آن سالانه رشد ۵ تا ۱۰ درصدی دارد به صورتی که بنابر آمار موجود، متوسط مصرف سوخت در کشور حدود ۱۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است که متوسط میزان آن در سایر کشورها ۷ لیتر و در کشورهای پیشرفته در حدود ۵/۲ لیتر گزارش شده است. پس ایران نسبت به کشورهای همتای خود نیز ۴/۱ برابر بیشتر مصرف بنزین دارد که عدد قابل توجهی است. همچنان که در مقالات پیش نیز اشاره شد بخشی از سوخت به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود. که اگر به تفاوت قیمت‌ها در جدول زیر نگاهی بیندازیم می‌بینیم که قاچاق سوخت از نگاه قاچاقچیان سوخت، کاری کاملا سود‌آور است.

ما به تفاوت قیمت بنزین در ایران با ارزانترین کشور همتای خود، ۰٫۲ دلار است، و اگر قیمت دلار را ۱۴۰۰۰ تومان کنونی در نظر بگیریم مبلغی برابر با ۲۸۰۰ می‌شود که در حجم سوخت قاچاق شده، رقمی کاملا سودآور برای قاچاقچیان است. این عدد نشان می‌دهد یارانه‌ای که دولت برای سوخت تعیین کرده است مسیری به سمت جیب قاچاقچیان را در پیش گرفته است.

شاید بتوان با اطمینان گفت یکی از مهمترین طرح‌های اجرا شده تاکنون، سهمیه‌بندی سوخت و ارائه کارت‌های سوخت بوده است. با توجه به این که ایران در صدر جدول کشورهای ارائه دهنده یارانه برای سوخت مصرفی به شهروندان قرار دارد، پس باید روش‌هایی را نیز برای کنترل سوخت در نظر داشته باشد. بدین منظور که یارانه ارائه شده به افراد و سازمان‌هایی تعلق گیرد که ارزش افزوده ایجاد می‌کنند و چندین برابر یارانه پرداخت شده را برمی‌گردانند. در واقع، تنها در این حالت است که یارانه به سوخت مصرفی، می‌تواند توجیه اقتصادی داشته باشد.

ارزان بودن و عدم توجه شهروندان به هزینه‌های دولتی، هر روزه مصرف بنزین را افزایش می‌دهد. سهمیه‌بندی سوخت باعث خواهد شد که شهروندان برای کارهای ضروری و مسیرهایی که حمل‌ و نقل عمومی در دسترس نیست، از خودرو شخصی خود استفاده کنند. از طرفی قاچاق سوخت که امروزه به بزرگترین چالش بازار بنزین و گازوئیل تبدیل شده است، تنها با نگهبانی هر چه بیشتر مرزها و سهمیه‌بندی کردن سوخت امکان‌پذیر است.

سهمیه‌بندی سوخت مصرفی و اختصاص سهمیه عادلانه به انواع ناوگان خودرویی به خصوص خودروهای تجاری که وظیفه حمل‌ و نقل درون شهری و برون شهری را بر عهده دارند، نیازمند ابزاری است که عملکرد ناوگان را ثبت کند. در غیر این صورت اختصاص بر اساس حدس و گمان باعث می‌شود سهمیه اختصاص داده شده از میزان مورد نیاز کمتر و یا بیشتر برآورد شود. برآورد کمتر نارضایتی شهروندان و برآورد بیشتر هرج و مرج بازار آزاد سوخت را به دنبال خواهد داشت.

راهکار دلفین برای ثبت عملکرد ناوگان تجاری، سامانه مدیریت ناوگان خودرویی دلفین به همراه ردیاب خودرویی این شرکت است. همچنین کنترل عملکرد تاکسی‌ها و اختصاص کرایه عادلانه به مسافران، از طریق تاکسیمتر هوشمند دلفین امکان‌پذیر است. با استفاده از سامانه مدیریت ناوگان خودرویی و تجهیز خودروها به ردیاب خودرویی، می‌توان سوخت اختصاص داده شده را به عملکرد و پیمایش خودرو ارتباط داد و با در نظر گرفتن این پارامتر، اختصاص عادلانه سوخت را در نظر داشت.

• مصرف بیش از حد سوخت توسط شهروندان و از بین رفتن سوخت‌های فسیلی
• قاچاق سوخت و اختصاص یارانه سوخت به قاچاقچیان
• افزایش آلودگی هوا، گازهای گلخانه‌ای و از بین رفتن محیط زیست
• افزایش بیماری‌های تنفسی و سرطان‌های ناشی از آلودگی هوا