دستگاه سیپاد و امکان اختصاص سوخت بر اساس پیمایش

امروزه زیرساخت‌های توسعه پایدار در همه ابعاد مدیریت شهری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. حمل‌ونقل به صورت مستقیم با زندگی شهروندان در ارتباط است. بنابراین برنامه‌ریزی در حوزه حمل‌ونقل درون شهری باید با تفکر توسعه پایدار صورت گیرد. بررسی حمل‌ونقل درون شهری از ۲ منظر اقتصادی و زیست محیطی، برنامه‌ریزی مصرف سوخت در این حوزه را الزامی می‌کند. با توجه به این که در حال حاضر ۱۲۰ میلیون لیتر سهمیه گازوئیل به ناوگان حمل‌ونقل درون شهری و برون شهری تعلق می‌گیرد و تنها ۵۲ تا ۵۶ میلیون لیتر از آن مصرف می‌شود، فقدان برنامه‌ای صحیح کاملا احساس می‌شود. در واقع، انحراف موجود نشان دهنده فقدان ابزار کنترلی اساسی است.

در نتیجه، برنامه‌ریزی و ابزار پیشنهادی نه تنها باید از میزان انحراف موجود بکاهد بلکه اختصاص عادلانه سوخت بر اساس پیمایش و مصرف نیز باید پایه و اساس آن قرار گیرد. به عبارتی تنها ناوگانی باید سهمیه سوخت دریافت کند که کار کرده و ارزش افزوده ایجاد می‌کند. در این مقاله به لزوم پیاده‌سازی پروژه سیپاد (اختصاص سوخت بر اساس پیمایش)، فرآیند آن و نقش مثبت شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مدیریت ناوگان خواهیم پرداخت.

واقعیت این است که تداوم در فرآیندهای گذشته در توزیع سوخت در بازار ناوگان حمل‌ونقل با توجه به قیمت سوخت در ایران، نه تنها امکان مدیریت انرژی را فراهم نمی‌کند بلکه دست سودجویان و قاچاقچیان سوخت را نیز باز گذاشته و باعث می‌شود هر روزه بخش زیادی از سوخت یارانه‌ای از کشور خارج شود. از آن جا که جامعه امروزی ایران ظرفیت پذیرش سوخت گران‌تر را نداشته و امکان سهمیه‌بندی سوخت هم وجود ندارد، این بازار نیازمند ابزاری است که بتوان به هر خودرو سهمیه‌ای متناسب با مصرفش بر اساس پیمایش ارائه دهد. در واقع پروژه سیپاد (سوخت بر اساس پیمایش) باید با هدف جلوگیری از جا به جایی کارت‌های سوخت از سایر مناطق کشور به نقاط مرزی، ممانعت از سو استفاده از سهمیه روزانه موجود در کارت‌های سوخت و تخمین مسافت پیموده شده و ارائه سوخت بر اساس میزان پیمایش اجرایی شود.

پروژه سیپاد طرح اختصاص سوخت بر اساس پیمایش است. در این طرح میزان سوخت اختصاص داده شده به دو قسمت سهمیه پایه و سهمیه عملکردی تقسیم می‌شود. سهمیه پایه مقدار سوختی است که در هر دوره برای مصرف ماهیانه کلیه وسایل نقلیه در حوزه حمل‌ونقل در نظر گرفته می‌شود. در مقابل سهمیه عملکردی مقدار سهمیه‌ای است که در هر دوره متناسب با مقدار پیمایش اعلام شده توسط سامانه پیمایش محاسبه خواهد شد. در واقع میزان سهمیه هر خودرو مجموع ماکزیمم سهمیه عملکردی و سهمیه پایه هر ماه است. باید به این نکته اشاره کرد که متفکران این طرح در نظر دارند برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های بعدی، سوخت را به صورت مرحله‌ای و متناسب با میزان مصرف در اختیار رانندگان قرار دهند. به عبارتی واریز و انتقال سهمیه به کارت سوخت به صورت مرحله‌ای و متناسب با مصرف است. پس اگر میزان موجودی روی کارت سوخت، از یک مقدار مشخصی کمتر شود سوخت به کارت واریز می‌شود.

پیش از بیان ذی‌نفعان پروژه سیپاد لازم است نگاهی به پروژه‌ها و طرح‌های مشابه در کشورهای دیگر بیندازیم. اگر طرح ELD و UBI در کشورهای اروپایی و آمریکایی را از نظر گذرانده باشید خواهید دید که پایه و اساس آن‌ها تجهیز ناوگان خودرویی به سامانه‌های مدیریت ناوگان، ردیاب‌ها و سنسورهاست که فصل مشترک این پروژه‌ها با طرح سیپاد نیز استفاده از ابزاری کارآمد است. اما تفاوت اساسی در عملکرد آن‌ها وجود دارد. در طرح ELD و UBI ذی‌نفع اصلی رانندگان و صاحبان ناوگان هستند. آن‌ها کلیه اطلاعات جمع‌آوری شده توسط ردیاب خودرویی را دریافت می‌کنند و از داده‌ها جهت کاهش هزینه‌های ناوگان خود و همچنین مدیریت آن‌ها استفاده می‌کنند. در این میان با توجه به شرح وظایف دیگر سازمان‌ها از جمله شرکت‌های بیمه، شهرداری‌ها، سازمان‌های راه و شهرسازی و … داده‌ها در امنیت کامل در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد.

به عنوان مثال شرکت‌های بیمه داده‌های مربوط به کنترل رفتار راننده و مدت زمان کارکرد را دریافت می‌کنند و بر اساس آن قیمت بیمه خودرویی را مشخص خواهند کرد. در واقع شرح وظایف هر سازمان تعیین کننده نوع داده‌هایی است که در اختیار آنان قرار می‌گیرد. و اما در پروژه سیپاد ذی نفعان کلیه صاحبان ناوگان خودرویی که وظیفه حمل بار درون شهری را برعهده دارند و سوخت آن‌ها گازوئیل است، می‌باشند. خودروهای حمل بار شرکت‌های حمل‌ونقل، شهرداری‌ها و ناوگان سنگین و نیمه سنگین آن‌ها که وظیفه خدمت‌دهی منطقه‌ای را برعهده دارند، شرکت‌های راه و شهرسازی، صاحبان ناوگان خودرویی گازوئیل‌سوز، خودروهای یخچال‌دار شرکت‌های توزیع مواد غذایی، بهداشتی و دارویی، اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌های حمل مسافر درون‌شهری، صاحبان وانت‌ها و خودورهای حمل بار و … .

نقش شرکت‌ها در مرحله دوم فرآیند فوق یعنی ارائه دستگاه و سامانه‌ای که امکان پایش و ثبت مسافت را فراهم کند، پر رنگ می‌شود. از آن جا که هدف اصلی از نصب ردیاب خودرویی بر روی خودروها، بهره‌برداری از اطلاعات آن در طرح پایش و تخصیص سوخت است باید انواع ناوگان خودرویی اعم از اتوبوس‌ها، تاکسی‌های شهری، خودروهای حمل بار درون شهری و برون شهری را در برگیرد. شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مدیریت ناوگان خودرویی از جمله شرکت‌ سامانه‌ساز دلفین آپادانا با ارائه سخت‌افزار و سامانه‌ای که نه تنها مسافت پیموده شده را محاسبه می‌کند بلکه شرایط ثبت کارکرد درجا، کارکرد کلی خودرو و … را نیز داشته باشد، می‌توانند در پیاده‌سازی پروژه سیپاد نقش کلیدی ایفا کنند.

نکته مهم در این طرح، جامعیت اطلاعات سامانه‌های مدیریت ناوگان خودرویی است. به عبارتی از این داده‌ها نه تنها در پروژه سیپاد بلکه در پیشبرد اهداف دیگری همچون مدیریت ناوگان سازمانی، کنترل هزینه‌های خودروهای شخصی، بهبود عملکرد رانندگان و … می‌توان استفاده کرد.

همکاری شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مدیریت ناوگان با پروژه سیپاد علاوه بر مدیریت سوخت خدماتی از قبیل زیر را نیز ارائه می کنند :

• کنترل کارکرد ناوگان خودرویی
• کنترل عملکرد رانندگان و جلوگیری از رانندگی تهاجمی
• استفاده از داده‌های سامانه در بازار بیمه خودرویی
• استفاده از داده‌های سامانه در سازمان پلیس راهور و جلوگیری از جرائم
• کنترل مصرف سوخت و جلوگیری از آلودگی هوا
• کنترل عملکرد و هزینه‌های ناوگان حمل‌ونقل درون شهری از جمله تاکسی‌ها و اتوبوس‌های حمل مسافر
• کنترل عملکرد ناوگان حمل‌ونقل بار و مسافر برون شهری
• ثبت داده‌های تعمیرات و نگهداری و کاهش هزینه‌های سازمانی در کلیه سازمان‌ها

به طور کلی ارزش‌های ارائه شده توسط ردیاب خودرویی دلفین، باعث شده که این محصول با کلیه امکانات خود مثل ثبت دقیق مسافت پیموده شده توسط ناوگان خودرویی، امکان تعریف بازه معین برای تعریف کارکرد درجا در شهرهای مختلف، ثبت عملکرد رانندگان و امتیازبندی ‌آن‌ها و همچنین دریافت اطلاعات شبکه کن و محاسبه میزان سوخت مصرفی توانایی پشت سر گذاشتن چالش‌های پروژه سیپاد را داشته و به عنوان دستگاه سیپاد مورد استفاده قرار گیرد، که در مرحله دوم فرآیند فوق مورد استفاده قرار می‌گیرد. چرا که دستگاه سیپاد باید با ثبت کارکرد خودرو این امکان را فراهم کند که میزان سوخت اختصاص داده شده به خودرو با عدالت کامل محاسبه شود. این دستگاه باید قابلیت ثبت کارکرد درجا را داشته باشد، زیرا برخی مناطق گرمسیر رانندگان را مجبور به روشن نگه داشتن خودرو و استفاده از کولر می‌کند، پس باید سامانه با دریافت اطلاعات از سمت دستگاه، پارامتر کارکرد درجا را با دقت درج کند. سازمان مرکزی اختصاص سوخت با استفاده از اطلاعات دستگاه سیپاد و بارنامه‌ها سوخت مورد نیاز را به هر خودرو اختصاص می‌دهند.